Doç. Dr. Nuri KAVAK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2017. ISBN: 978- 605-9975-24-7 310 sayfa, 23,5x16cm. Osmanlı Devleti XIX. yüzyıl ve sonrasında kaybettiği topraklardan ya da kendine yakın toplulukların anavatanlarını terk etmeleri sonucunda kitlesel boyutta büyük göçlerle karşı karşıya kalmıştır. Gelen bu muhacirler gerek Osmanlı Devleti’nin gerekse de Türkiye Cumhuriyeti’nin insan kaynağının şekillenmesinde büyük rol oynamışlardır. Nitekim Kırım Hanlığı’nın yıkılışına müteakip Osmanlı ülkesine gelen Kırım Tatarları kısa sürede kalıcı iskân edilmişlerdir. Bu çalışma özelde Kırım Tatarlarının insan kaynağının evsafını ve devlet nezdinde aldıkları görevleri ortaya koyarak göç olgusunun sonuçlarına farklı bir pencereden aydınlık getirmeyi amaçlamıştır. Ayrıca Osmanlı Devleti, artan memur ihtiyacının giderilmesi, atamalarda liyakatın temini ve mevcut kadroların takibi gibi birçok sorunun çözümü amacıyla Sicill-i Ahval Komisyonu adıyla bir müessese kurmuştur. Adı geçen komisyon bütün taşra birimlerinden aldığı verileri Sicill-i Ahval Defterlerine aktarmıştır. Bu kayıtlarda yer alan çok sayıdaki Kırım kökenli memurdan 90’ı hakkındaki veriler analiz edilerek elde edilen bilgiler vasıtasıyla bu çalışma ortaya çıkarılmıştır. Böylece birinci elden kaynaklara dayalı olarak orijinal bir araştırma meydana getirilmiştir. Kitap Kırım Derneği İstanbul Şubesi Başkanı Celal İçten’in katkıları ile basılmıştır.

Refik MUZAFAROV – Nüzhet MUZAFAROV. Çeviren: Nariman SEYİTYAHYA, Yayıma Hazırlayan: Şerife ÖZER Türk Dil Kurumu Yayınları: 1256, Ankara, 455 sf. ISBN: 9789751634696 Sözlük, sayısı yarım milyon kişi olan Kırım Tatar halkının hayatının ve faaliyetlerinin değişik yönlerini yansıtan çağdaş Kırım Tatarcasının ortak söz varlığını içermektedir. Sözlüğe ek olarak Kırım yer adlarının listesi de sunulmuştur.

Joseph de GUIGNES. Çeviren: Hüseyin Cahit (Yalçın) Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018. ISBN: 9786051556475 3 cilt, 2247 sayfa. Bu kitap, Hammer Osmanlı Tarihi için ne ifade ediyorsa Genel Türk Tarihi için onu ifade eden klasik bir eser, Türk tarihini en eski çağlarından itibaren bir bütün olarak işleyen ve millî tarihyazıcılığımızı da etkileyen ilk anıtsal çalışmadır. Joseph De Guignes’nin 1756 – 1758 yılları arasında 3 cilt olarak neşrettiği ve özgün adı Histoire générale des Huns, des Mongoles, des Turcs et des autres Tartares occidentaux olan eserin tercümesi, Hüseyin Cahit [Yalçın] tarafından Ziya Gökalp’ın teşvik ve tavsiyesiyle yapılmış ve eser Mükrimin Halil Yınanç’ın tashihiyle 1923-1925 yılları arasında Tanin Matbaası’nda 8 cilt halinde neşredilmiştir. Elinizdeki baskı, bu Osmanlı Türkçesi neşrin Hüseyin Cahit’in dili muhafaza edilmek suretiyle Erol Kılınç tarafından yeni harflere aktarılmasıyla gerçekleştirilmiş ve Ötüken Neşriyat tarafından şânına yaraşır bir baskı kalitesiyle Türk kütüphanesine kazandırılmıştır.

Minara Aliyeva ÇINAR. Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018. ISBN: 9786051556918. 264 sayfa, 12×19,5cm. Bu eserin konusu, gençliğinin baharında suikaste uğrayarak hayata gözlerini kapayan Azerbaycan’ın önemli devlet ve siyaset adamı Nesip Yusufbeyli’nin üniversite öğrencisiyken âşık olduğu ve daha sonra kendisiyle hayatını birleştirdiği İsmail Gaspıralı’nın kızı, Kırım’ın millî mücadelesinde aktif rol oynayan, Müslüman Türk kadınlarının modernleşmesinde öncülük yapan Şefika Gaspıralı’ya yazdığı mektuplardır. Kişiler arasında yazılmış olan mektupları okumanın etik olmadığını hepimiz biliyoruz elbette. Hele hele bu mektuplar, birbirine sevdalı iki kişi arasında yaşanan aşkı içeren satırlar ise… Neler olmaz ki bu mektuplarda! Aşkın ilk kıvılcımları, kıvılcımdan büyük ateşlere dönüşen yangınlar, paylaşılan sırlar, geleceğe dönük düşünceler… Lakin söz konusu kişiler Nesip Yusufbeyli ve İsmail Gaspıralı’nın kızı Şefika Gaspıralı olunca, sadece aşktan ibaret olmayacaktır mektupların muhtevası… Rus İhtilali, Azerbaycan’ın kuruluşu ve daha neler neler… Aşk ve tutkunun, acı ve hüznün, ayrılık ve ihanetin bir arada yaşandığı bir hayat serüvenini bulacaksınız bu mektuplarda… Feleğin acımadan vatanlarından uzak yerlere savurduğu iki bedbaht insanın hayat hikayesini… Ve vatan için çarpan yürekleri…

Prof. Dr. Ahmet KOLBAŞI. Minel Yayın, Ankara, 2018. ISBN: 9786056788765. 240 sayfa, 21,5 x 29,7 cm. Kuzey bozkırlarında asırlarca yurt tutmuş ve egemen güç olarak yaşamış olan Türkler zamanla tarihi süreçte bu hareketli coğrafyanın üzerinde akışkan kavimler arasında yavaş yavaş egemen güç olmaktan çıkıp Çarlık döneminde yönetilen yerli unsur haline dönüşürler. Oysa ki Doğu Avrupa’dan Çin’e kadar İşçi arılar gibi ticari ve ekonomik sahada hizmet veren Tatar Türkleri böyle bir kaderin muhatabı olmamalıydı. İdil-Ural, Kırım, Kafkasya, Sibirya ve Türkistan’a kadar uzanan bütün Rusya Müslümanları Sovyetler Birliği döneminde daha da ağır şartlarda tam bir milletler hapishanesine dönüşen bir hayatı yaşamak zorunda kaldılar. Usul-i Cedit hareketi merhum İsmail Gaspıralı ile somutlaşan ve daha sonra bütün Rusya Türkleri arasında tabanda herkesin inandığı milli kimlikli ve karakterli olarak çağdaşlaşma idealinin bir aracı haline gelmiştir. Bu eser, Rusya Müslümanlarının 1905-1917 yılları arasında Rusya’da Menşevik dönem olarak bilinen evrede Rusya Müslümanlarının eğitim alanında başlayarak hayatın her sahasında gelişme amaçlı giriştikleri Usul-i Cedit hareketini ve sonuçlarını irdelemek üzere daha önce hazırlanmış olan Yüksek Lisan tezini temel alarak güncel kaynaklardan da istifade edilerek hazırlanmıştır.

Ayida KUBATOVA. Bengü Yayıncılık. ISBN: 9786059148764. 276 sayfa, 13,5×21 cm. Ceditçilik, kendi yöntemleri ile kurduğu yeni eğitim sisteminden başlayarak, 20. yüzyılın başında bütün Türk halklarının eğitim, kültür ve siyasî hayatından etkili olmuş bir büyük harekettir. Ceditçilerin Osmanlı coğrafyası da dahil olmak üzere Kırım, İdil-Ural, Kafkasya ve diğer Türkistan Cumhuriyetlerindeki tarihi ile ilgili pek çok araştırma yayınlanmışken bu konunun Kırgızistan tarihindeki yeri hakkındaki çalışmalar sınırlı kalmıştır. Değerli bilim adamı Ayida Kubatova’nın, adlı çalışması alanında büyük bir boşluğu doldurmaktadır. Elinizdeki kitap bundan sonra ceditçilik ile ilgili yapılacak çalışmalara kaynak eser olma niteliğindedir. Ali Ünal’ın titiz çevirisi ile Türkçeye çevrilen eserin konuyla ilgili araştırmacılar başta olmak üzere bütün ilgililere yararlı olacağına inanıyoruz. (Tanıtım bülteninden)

Hamit TAYMAZ. İstanbul, 2018. 295 sayfa Hamit Taymaz kendi hayatı ile birlikte dedelerinin Kırım hatıralarını, köydeki (Büyük Burhaniye – Ceyhan) gelenek ve görenekleri, halk kültürü örneklerini de geniş olarak anlattığı hatıratını kızı Hilal ve damadı Emrah’ın da desteğiyle kitap haline getirip bastırmaya muvaffak olmuş. İnsan yaşamına dair son derece değerli bilgilerin yazıya dökülüp gelecek nesillere aktarılmasının başarılı bir örneği olan kitabın sonunda çok sayıda fotoğraf ve belge ile hayat hikayesi zenginleştirilmiş.

Faysal Okan ATASOY. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,2018. ISBN: 9789751634191. 2 Cilt, 2006 sf. 16x24cm. Kırım Yurtına ve Ol Taraflarga Dair Bolgan Yarlıglar ve Hatlar adlı eserin çeviri yazı (transkripsiyon) ve dizininden oluşan bu eser, giriş, metin ve dizin bölümlerinden oluşur. Eserde yer alan, Kırım Hanlığının 1520-1742 yılları arasında gönderdiği ve komşu devletlerinden aldığı resmî mektuplar Hanlığın tarihi ve Kırım Tatarcası üzerine yapılacak araştırmalar için temel kaynaklardandır.

Gönül ŞAMİLKIZI. Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018. ISBN: 978- 6051556390. 240 sayfa, 13,5x21cm. Kırım Tatarları, Sovyet diktatörlüğünün gasp ettiği vatanlarına, bu insanlık düşmanı rejimin çöküşüyle yarım asır sonra dönebilmişlerken, şimdi de o rejimin territoryal nüfuz ve etki alanına vâris olma iştahıyla Karadeniz’in incisine pençesini geçiren yeni Rus emellerinin kurbanı olmuşlardır. Böylece Kırım Tatarları’nın öz yurdu, bütün dünyanın gözü önünde iki yüzlü ve hukuksuz yeni Rus şovenizminin pervasız cinayetlerinin, Kremlin kuklaları tarafından yaratılan siyasî istikrarsızlık ve kararsızlıklardan beslenen saldırgan müdahalelerinin öznesine dönüşmüş, Kırım Tatarları öz topraklarında bu defa da esir durumuna düşmüşlerdir. Çalışma alanı eski Sovyet coğrafyası olan Gönül Şamilkızı, uzun zamandır yerinde takip ettiği bu bölgedeki çatışma ve krizleri, Kırım’ın işgaline varan sürecin birincil tanığı olmuş bir gazeteci kimliğiyle, okuyucuyu içine çekecek sarsıcı bir yalınlık ve anlaşılır bir kuşatıcılıkla ele almış, okurken, içinde bulunduğumuz bölgenin büyük politik aktörlerinden birinin, tarih tarafından kendisine verilen itimatsızlık beratını nasıl bir “liyakat”le taşıdığını daha iyi anlayacağımız çağdaş bir kronik meydana getirmiştir.

Selçuk TÜRKYILMAZ. Ketebe Yayınları ISBN : 9786056862441 256 sf. 13,5×21 cm. İsmail Gaspıralı, eğitim anlayışıyla Rusya Müslümanlarının modernleşmesinde yeni bir kapı  açmıştır. Okuma-yazma öğretiminin hızlanması, Müslümanlar arasında yeni bir neslin yetişmesini sağlamıştır. Usul-i Cedid eğitimin yaygınlaşması, ilk mektep kitaplarının ortaya çıkması, yeni edebî  türlerde eserler verilmesi daha geniş bir ifade ile Rusya Türklerinin-Müslümanlarının dünya görüşünün değişmesinde Gaspıralı neredeyse tek başına başarılı olmuştur. İsmail Bey’in sıbyan mekteplerinde Usul-i Cedid üzere Türkçe okuma-yazma öğretimi başarılı bir sonuç vermiş, bu eğitim sistemi başta Kırım ve Kafkasya olmak üzere Rusya Türkleri arasında kısa zamanda yaygınlaşmıştır. Tercüman gazetesi birçok açıdan önemli bir araç olmanın yanında Türkçe okuma ve yazmanın yaygınlaşmasında da büyük rol oynamıştır. Usul-i Cedid mekteplerin etkisinin bütün Rusya Türkleri arasında görülmesinde ve Doğu Türkistan’da Kaşkar gibi şehirlerde dahi uygulanmasında İsmail Gaspıralı’nın bu geniş coğrafyada yaşayan Türkleri-Müslümanları bir bütün olarak görmesi  önemli rol oynamıştır.