Kırım Türklerinin Millî Mücadelesi Edige KIRIMAL Çeviren: Erol UĞUR Ötüken Neşriyat, 2023, İstanbul . 342 sf. 16,5 cm x 23,5 cm ISBN: 978-625-408-565-9

Crimea is Ours: The Crimean Tatars’ Never Ending Struggle A Short History Melek Maksudoğlu İnkılab Yayınları, 2023 176 sf. ISBN: 9786059555616  

Zafer Karatay İstanbul, 2019 Zafer Karatay 1970’li yılların ortalarından beri Türk milletinin dünyadaki seyrüseferini ve özelde Kırım Tatarlarının çile ve mücadelesini yüreği ve beyniyle izleyen, 1989’da ilk Kırım’a gidişinden bu yana da, daha sonra kendisine onursal Kırımoğlu soyadı layık görülecek olan Mustafa Cemiloğlu’yla yakından ilişki kurarak ona bağlanan bir aktivist, yazar, belgeselci, yönetmen, prodüktör, cemaat erbabı. Son olarak yazdığı, Kırım Tatarlarının sürgünde ve Sovyetler Birliği yıkıldıktan sonra vatanda yürüttükleri var olma ve var kalma mücadelelerini Mustafa A. Kırımoğlu’nu başkarakter alarak anlattığı Kırımoğlu, Bir Halkın Mücadelesi kitabı kendisinin yayıncı ve metin yazarı olduğu, Neşe Sarısoy Karatay’ın yönetmenliğinde çekilen aynı adlı 9 bölümlük TV belgesel dizisinden  damıttığı özlü ve yoğun bir metin olmanın ötesinde, Kırım Tatarlarının bugün Rusya’nın yeniden hoyrat bir işgaline uğramış olan vatanları Kırım için mücadelelerini de içerek şekilde güncel. 223 Fotoğraf, 225 sayfa.

Doç. Dr. Nuri KAVAK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2017. ISBN: 978- 605-9975-24-7 310 sayfa, 23,5x16cm. Osmanlı Devleti XIX. yüzyıl ve sonrasında kaybettiği topraklardan ya da kendine yakın toplulukların anavatanlarını terk etmeleri sonucunda kitlesel boyutta büyük göçlerle karşı karşıya kalmıştır. Gelen bu muhacirler gerek Osmanlı Devleti’nin gerekse de Türkiye Cumhuriyeti’nin insan kaynağının şekillenmesinde büyük rol oynamışlardır. Nitekim Kırım Hanlığı’nın yıkılışına müteakip Osmanlı ülkesine gelen Kırım Tatarları kısa sürede kalıcı iskân edilmişlerdir. Bu çalışma özelde Kırım Tatarlarının insan kaynağının evsafını ve devlet nezdinde aldıkları görevleri ortaya koyarak göç olgusunun sonuçlarına farklı bir pencereden aydınlık getirmeyi amaçlamıştır. Ayrıca Osmanlı Devleti, artan memur ihtiyacının giderilmesi, atamalarda liyakatın temini ve mevcut kadroların takibi gibi birçok sorunun çözümü amacıyla Sicill-i Ahval Komisyonu adıyla bir müessese kurmuştur. Adı geçen komisyon bütün taşra birimlerinden aldığı verileri Sicill-i Ahval Defterlerine aktarmıştır. Bu kayıtlarda yer alan çok sayıdaki Kırım kökenli memurdan 90’ı hakkındaki veriler analiz edilerek elde edilen bilgiler vasıtasıyla bu çalışma ortaya çıkarılmıştır. Böylece birinci elden kaynaklara dayalı olarak orijinal bir araştırma meydana getirilmiştir. Kitap Kırım Derneği İstanbul Şubesi Başkanı Celal İçten’in katkıları ile basılmıştır.

Refik MUZAFAROV – Nüzhet MUZAFAROV. Çeviren: Nariman SEYİTYAHYA, Yayıma Hazırlayan: Şerife ÖZER Türk Dil Kurumu Yayınları: 1256, Ankara, 455 sf. ISBN: 9789751634696 Sözlük, sayısı yarım milyon kişi olan Kırım Tatar halkının hayatının ve faaliyetlerinin değişik yönlerini yansıtan çağdaş Kırım Tatarcasının ortak söz varlığını içermektedir. Sözlüğe ek olarak Kırım yer adlarının listesi de sunulmuştur.

Oleg RUSTEMOV. Akmescit, 2017. ISBN: 978-5-906959-20-1 Kırım Tatarca, Rusça. 280 sf. Kırım Hanlığı mahkemelerinde, tıpkı Osmanlı Devleti’nde olduğu gibi, verilen kararların ve tutulan kayıtların toplandığı defterler, kadı sicilleridir. Kırım Hanlığına ait arşiv malzemelerinin çoğu muhtelif zamanlardaki Rus istila ve işgalleri esnasında tahrip oldu ya da yok edildi. Bu tahribattan kurtulan 124 ciltlik Şeriye Sicilleri (Kırım Hanlığı Kadıasker Defterleri) bize Kırım Hanlığının sosyal, kültürel, hukuki, idari ve ekonomik hayatı hakkında son derece kıymetli bilgiler vermektedir. Asılları Sankt Petersburg’daki Etnografya Müzesinde saklanmaktadır. Bu nadide kaynağın 1608’den 1750’ye kadar 142 yıllık bir dönemi kapsayan 61 cildinin fotokopileri Akmescit’teki İsmail Gaspıralı Kütüphanesi’nde, aynı zamanda Bilkent Üniversitesi Halil İnalcık Koleksiyonu’nda ve T.C. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde de olup araştırmacıların kullanımına açıktır. Bu defterlerin okunması ve yorumlanması derin bir bilgi ve tarih, hukuk, dil bilimi gibi sahalarda derin ihtisas gerektirmektedir. Oleg Rustemov bu zorlu işe girişerek 1 numaralı defterin Latin harflerine aktarımını ve bunların Rusçaya tercümesini tamamlamış. Kitabın sonunda mahkeme kayıtlarında geçen yerlerin, unvan ve rütbelerin ve etnik grupların listesi ile defterlerdeki metinlerin fotoğraflarına da yer verilmiş. Kitabın bütün maliyetini geçtiğimiz günlerde sudan sebeplerle tutuklanarak Rusya’da hapse atılan hayırsever iş adamı, Çobanzade Vakfı’nın kurucusu Resul Velilâyev üstlenmiş.

Joseph de GUIGNES. Çeviren: Hüseyin Cahit (Yalçın) Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018. ISBN: 9786051556475 3 cilt, 2247 sayfa. Bu kitap, Hammer Osmanlı Tarihi için ne ifade ediyorsa Genel Türk Tarihi için onu ifade eden klasik bir eser, Türk tarihini en eski çağlarından itibaren bir bütün olarak işleyen ve millî tarihyazıcılığımızı da etkileyen ilk anıtsal çalışmadır. Joseph De Guignes’nin 1756 – 1758 yılları arasında 3 cilt olarak neşrettiği ve özgün adı Histoire générale des Huns, des Mongoles, des Turcs et des autres Tartares occidentaux olan eserin tercümesi, Hüseyin Cahit [Yalçın] tarafından Ziya Gökalp’ın teşvik ve tavsiyesiyle yapılmış ve eser Mükrimin Halil Yınanç’ın tashihiyle 1923-1925 yılları arasında Tanin Matbaası’nda 8 cilt halinde neşredilmiştir. Elinizdeki baskı, bu Osmanlı Türkçesi neşrin Hüseyin Cahit’in dili muhafaza edilmek suretiyle Erol Kılınç tarafından yeni harflere aktarılmasıyla gerçekleştirilmiş ve Ötüken Neşriyat tarafından şânına yaraşır bir baskı kalitesiyle Türk kütüphanesine kazandırılmıştır.

Gülnara BEKİROVA. Editions L’Harmattan, Paris, 2018. ISBN: 9782343144177. Fransızca. 244 sf., 13,5 x 21,5 cm. Kırım Tatar tarihçi, birçok kitap ve makalenin yazarı Gülnara Bekirova’nın daha önce 2008 yılında Kırım’da çıkan “Yarım Yüzyılık Direniş. Sürgün’den Avdet’e Kırım Tatarları (1941-1991)” adlı eseri Iryna Dmytrychyn, Maxime Deschanet et Marta Starinska tarafından Fransızcaya tercüme edildi. Kitap Kırım Tatarlarının 1944’te Stalin’in emriyle sürülmelerinden SSCB’nin yıkılışına dek olan yaşamlarını ve mücadelelerini anlatıyor ve 2014’te Rusya tarafından ilhak edilen Kırım yarımadasındaki güncel durum üzerine çok açıklayıcı bir ışık tutuyor. Eserin önsözünü Kırım Tatar millî hareketinin tarihsel önderi Mustafa A. Kırımoğlu, sonsözünü Kırım Tatar Millî Meclisi’nin bugünkü başkanı Refat Çubar ve giriş bölümünü de Fransa’nın eski Ukrayna büyükelçisi Jacques Faure yazmış.

Minara Aliyeva ÇINAR. Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018. ISBN: 9786051556918. 264 sayfa, 12×19,5cm. Bu eserin konusu, gençliğinin baharında suikaste uğrayarak hayata gözlerini kapayan Azerbaycan’ın önemli devlet ve siyaset adamı Nesip Yusufbeyli’nin üniversite öğrencisiyken âşık olduğu ve daha sonra kendisiyle hayatını birleştirdiği İsmail Gaspıralı’nın kızı, Kırım’ın millî mücadelesinde aktif rol oynayan, Müslüman Türk kadınlarının modernleşmesinde öncülük yapan Şefika Gaspıralı’ya yazdığı mektuplardır. Kişiler arasında yazılmış olan mektupları okumanın etik olmadığını hepimiz biliyoruz elbette. Hele hele bu mektuplar, birbirine sevdalı iki kişi arasında yaşanan aşkı içeren satırlar ise… Neler olmaz ki bu mektuplarda! Aşkın ilk kıvılcımları, kıvılcımdan büyük ateşlere dönüşen yangınlar, paylaşılan sırlar, geleceğe dönük düşünceler… Lakin söz konusu kişiler Nesip Yusufbeyli ve İsmail Gaspıralı’nın kızı Şefika Gaspıralı olunca, sadece aşktan ibaret olmayacaktır mektupların muhtevası… Rus İhtilali, Azerbaycan’ın kuruluşu ve daha neler neler… Aşk ve tutkunun, acı ve hüznün, ayrılık ve ihanetin bir arada yaşandığı bir hayat serüvenini bulacaksınız bu mektuplarda… Feleğin acımadan vatanlarından uzak yerlere savurduğu iki bedbaht insanın hayat hikayesini… Ve vatan için çarpan yürekleri…

Prof. Dr. Ahmet KOLBAŞI. Minel Yayın, Ankara, 2018. ISBN: 9786056788765. 240 sayfa, 21,5 x 29,7 cm. Kuzey bozkırlarında asırlarca yurt tutmuş ve egemen güç olarak yaşamış olan Türkler zamanla tarihi süreçte bu hareketli coğrafyanın üzerinde akışkan kavimler arasında yavaş yavaş egemen güç olmaktan çıkıp Çarlık döneminde yönetilen yerli unsur haline dönüşürler. Oysa ki Doğu Avrupa’dan Çin’e kadar İşçi arılar gibi ticari ve ekonomik sahada hizmet veren Tatar Türkleri böyle bir kaderin muhatabı olmamalıydı. İdil-Ural, Kırım, Kafkasya, Sibirya ve Türkistan’a kadar uzanan bütün Rusya Müslümanları Sovyetler Birliği döneminde daha da ağır şartlarda tam bir milletler hapishanesine dönüşen bir hayatı yaşamak zorunda kaldılar. Usul-i Cedit hareketi merhum İsmail Gaspıralı ile somutlaşan ve daha sonra bütün Rusya Türkleri arasında tabanda herkesin inandığı milli kimlikli ve karakterli olarak çağdaşlaşma idealinin bir aracı haline gelmiştir. Bu eser, Rusya Müslümanlarının 1905-1917 yılları arasında Rusya’da Menşevik dönem olarak bilinen evrede Rusya Müslümanlarının eğitim alanında başlayarak hayatın her sahasında gelişme amaçlı giriştikleri Usul-i Cedit hareketini ve sonuçlarını irdelemek üzere daha önce hazırlanmış olan Yüksek Lisan tezini temel alarak güncel kaynaklardan da istifade edilerek hazırlanmıştır.