Halil İNALCIK. İş Bankası Kültür Yayınları. 2017. ISBN: 9786052952511 680 sayfa, 15.5 x 23 cm Kırım Hanlığı kurulurken, Osmanlı Devleti de Fatih Sultan Mehmed’in yönetimi altında bir Ortaçağ beyliğinden Yeniçağ imparatorluğuna evriliyordu. Kırım’ın kısa sürede Osmanlı İmparatorluğu’na tâbiliği kabul edişi, Altınordu’dan devraldığı Ortaçağdan kalma kabile aristokrasisine dayalı yönetim yapısını değiştirmese de, kendine özgü bir denge yarattı. Kabilelerin talepleriyle İstanbul’daki merkezi devletin taleplerini ve Rusya başta olmak üzere rakip devletlerin tehditlerini dengeleme becerisi, hanların başarısında ve hanlığın bekâsında esas belirleyiciydi. Yeniçağ’ın başlarında kurulan ve sonlarında tarihe karışan bu hanlığın tarihi, Orta ve Doğu Avrupa’daki iktidar mücadeleleriyle iç içe örülüdür. Kırım’ın rakip hanlıklarla mücadelesi, bu hanlıkların yüz yıl içinde tarihe karışmasıyla yerini Rusya, Lehistan ve Habsburglarla süren çok daha zorlu ve uzun bir mücadeleye bırakmıştır. Halil İnalcık akademik hayatı boyunca Kırım üzerine yaptığı araştırmaları gözden geçirerek derlediği bu kitapta, hanlığın ileride yazılacak bir genel tarihinin omurgasını kuruyor. Orta Avrupa’daki Habsburg-Osmanlı, Doğu Avrupa’daki Leh-Osmanlı-Rus ve Kuzey’deki Rus-Osmanlı rekabetinin görünenden çok daha karmaşık, değişken ve çok aktörlü olduğunu gözler önüne sererken, İstanbul Bahçesaray ittifakının bu bölgelerdeki kilit niteliğini tarihî olaylar üzerinden anlatıyor. Kırım tarihine dair kısıtlı kaynakları ve araştırmaları eleştirel yaklaşımla okuyarak tarih yazmanın yollarını gösteriyor.
Abdullah bin RIDVAN Hazırlayan: Rasih Selçuk UYSAL Post Yayın, İstanbul, 2016. ISBN: 9786058365698 232 sayfa, 13,5×21,5cm “Tarih-i Deşt-i Kıpçak; Abdullah ibn Rıdvan, Abdullah Rıdvanzâde, Osmanü’l-Kırımî vb. isimlerle bilinen Osmanlının Kefe valisi Rıdvan Paşa’nın oğlunun eseridir. Eser, Kaptan Hüseyin Paşa’ya sunulmuştur. Eser, aslında Hâfız Muhammed Taşkendî ve Şeyh Ahmed bin Ömer bin Arab Şâh Ensârî’nin eserlerinden yararlanmakla birlikte, daha ziyâde müellifin babasından duyduğu ve kendisinin şâhit olduğu olayları ihtivâ etmektedir. Kaptan Hüseyin Paşa’ya sunduğu bu eser bir bakıma babasının Kefe valiliği ve Kırım başkomutanlığında yaptığı işleri övmek ve Kırım’ı Osmanlı hanedanına yeniden hatırlatmak için yazılmıştır. Daha önce sadece Topkapı nüshası ele alınıp neşredilen eser tarafımızdan tekrar ele alınmış, eserin transkripsiyonu, Türkiye Türkçesine aktarması yapılmış; Fransızca açıklamalarla basılmış eserin tıpkıbasımı ve Topkapı Sarayı nüshasının tıpkıbasımı da kitaba eklenmiştir.” (Tanıtım Bülteninden)
Vasiliy D. SMIRNOV Çeviri: Ahsen BATUR Selenge Yayınları, İstanbul, 2016. ISBN: 978-605-4944118 684 sayfa, 16,5 x 24,5 cm Kırım Hanlığı tarihi hakkındaki önemli kaynaklardan olan Smir-nov’un eseri Ahsen Batur’un çevirisi ve İstanbul Kırım Derneği Başkanı Celal İçten’in maddi katkısıyla Selenge yayınları tarafından yayınlandı. Sahib Giray, Baki-bey’le aralarında çıkan anlaşmazlık yüzünden Moskova’ya düzenlediği sefer başarısızlıkla sonuçlanınca geri dönerken Korkunç İvan’a şu kahırlı mektubu gönderdi: “Ey mel’un ve bidin ve bed-ayin-i Moskov diyen (dinsiz ve putperest Moskof denilen) sabancı kulum! Sana şöyle ma’lum ola ki, benim muradım bu idi ki, il ve vilayetin garet idüb (talan edip) ve seni tutup sana saban sürdürüb ulu atañı babalarımız nice kullanırlarsa ben seni artık ri’ayet idüb (ben sana daha fazlasını yapıp) ayağına kademe (talkan) urub kuyu kazduram ve kendü miktarını özine bildürüb cihan halkın sana güldürem (kaç paralık adam olduğunu kendine gösterip, el-alemi sana güldüreyim). Var Allah-ü Teala Hazretleri’ne şükürler eyle ki, dahi dünyada yiyecek ekmeğin varmış. Baki sebep olub (Baki-bey yüzünden) Oka suyı geçilmedi. Ana dualar eyle. İmdi evvel ol koyunun içindeki böriyi (kurdu) depeleyüb ve bağım arasında olan har u haşekni ayırtlayub (bahçemdeki yaban otları ve haşeratı temizleyip) andan senin hakkından gelem.” Nereden nereye? Vaktiyle onları akın ve yağmalara itekleyen Türkler, şimdi uluslararası…
Hacı Murat ARABACI . Danışman: PROF.DR. ABDÜLKADİR DONUK Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı İstanbul, 2006. Doktora Tezi Kırım Yarımadası, Karadeniz’e hakim bir noktada bulunması ve Asya’dan gelen ticaret yollarının bittiği yer olması nedeniyle ilkçağlardan itibaren birçok kavmin hakimiyetine girmiştir. Kırım, Türk Tarihi açısından en verimli dönemlerinden birini Kırım Hanlığı döneminde yaşamış ancak, 1783 yılından sonra Kırım Türkleri Rus hakimiyetine girmiştir. Bu tarihten itibaren Kırım Türkleri Anadolu’ya göç etmeye başlamışlar, bu göçler II. Dünya savaşı sonrasına kadar sürmüştür. 1944 yılında Kırım Türkleri Stalin tarafından Kırım’dan sürgün edilmişler ve uzun yıllar Kırım’a tekrar geri dönme mücadelesi vermişlerdir. SSCB’de yaşanan gelişmeler sonrasında, 1989 yılından itibaren de Kırım’a dönme hakkı kazanmışlardır.Anadolu’ya göç eden Kırım Türkleri burada çeşitli sivil toplum kuruluşları etrafında bir diaspora kimliği oluşturmuşlar ve siyasi, kültürel, folklorik vs. sahalarda `Kırım Türk Kültürü’nü yaşatmaya çalışmışlardır. XX. Yüzyılın başlarından itibaren Türkiye’de Kırım Türklerinin oluşturdukları sivil toplum örgütlerine rastlanmaktadır. Ancak, ciddi manada dernekleşme 1950’li yıllardan sonra meydana gelmiştir. İlk dönem kurulan dernekler daha çok tiyatro, halk oyunları vs. faaliyetler ile kültürel ve folklorik olarak `Kırım Türk Kültürü’nü yaşatma çabası içerisindedir. Ancak 1990’lı yıllardan itibaren SSCB’nin dağılması ile, Kırım’a geri dönüş imkanının ortaya çıkması, bir anda Türkiye’deki Kırım diasporasında bir canlanma…
Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2011. Özet: Bizim bu çalışmamızın amacı, Tatarların devamlı askeri harekete teşvik eden, bunların devam etmesini sağlayan ve Moskova’nın bu akınlara karşı koymasını zorlaştıran güçleri (sebepleri) tespit etmek, bu mücadelenin Moskova’nın dış politikası ile bağlantıyı ve hükümetin iç politikasına yaptığı etkiyi belirlemek, mücadele sürecini inceleyerek gerçekleşen değişim ve sonuçları ortaya koymaktır. İçindekiler: YAYINA HAZIRLAYANLARIN ÖNSÖZÜ ÖNSÖZ I. BÖLÜM XVI. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA MOSKOVA – TATAR MÜNASEBETLERİ Genel Olarak Livonya Savaşı Arifesinde Moskova-Polonya ve Kırım Münasebetleri Hakkında Mülâhazalar 1550’lerde Ulu Nogay Ordası’nın Parçalanması ve Livonya Savaşı Dolayısıyla Bunun Önemi Livonya Savaşı’nda Tatarlann Rolü Livonya Savaşı’nın Bitişinden 90’lı Yıllara Kadar Olan Dönemde Moskova-Tatar Münasebetleri XVI. Yüzyılın Sonlarında Moskova Devleti’nin Güney Sınırlarında Moskova-Ulu Nogay ve Moskova-Kırım Arasında Barışın Teessüsü Moskova Devleti’nin Savunma Kudreti II. BÖLÜM POLONYALILARIN MÜDAHALE DEVRİNDE MOSKOVA-TATAR MÜNASEBETLERİ 1607 Yılında Moskova Devleti’ne Karşı Kurulan Polonya-Kırım İttifakı Vasiliy Şuyskiy’in Hükümdarlığı Zamanında Ulu Nogay Ordası’nın Moskova’ya Karşı Savaşa Katılması XVII. Yüzyılın Başında Moskova Devleti’nin Güney Sınırlarının Savunma Durumu 1607-1617 Yıllarında Rusya Topraklarına Yapılan Tatar Hücumlarının Kısaca Özeti Polonya ve Kırım İttifakının Bozulması, Kırım’ın Savaştan ÇıkmasI Kırım ve Moskova Devletleri Arasındaki Barış Antlaşmasının Yenilenmesi Ulu Nogaylann Savaştan Çıkarak 1616 Yılında Moskova Tâbiyetine Girmeleri III. BÖLÜM MOSKOVA DEVLETİ’NİN GÜNEY SINIRLARINDA SÜKÛNET VE KIRIM…
Akmescit: Bizim Qırım Halqara Cemiyeti, 2009 ISBN : 978-966-470-016-7 Açıklama : MÜNDERİCE A. Egiz. Kiriş söz 4 BİZİM QIRIM Halqara Cemaat Teşkilâtı. Vatanğa er ceetten münasip olayıq 5 E. Çubarov. İlk söz 6 R.Abqadırov, R. Quıüyev. Qırımtataıiaraqqında umumiy malûmat 8 R. Qurtiyev. Qırımtatarhalqının etnogenezi ve etnik tarihinin basamaqları 12 R. Qurtiyev. “Tatar” etnonimi ve “Qırımtatar”etnosı 41 R. Abqadırov, R. Qurtiyev. Subetnik gruppalar 46 0. Gayvoronskiy. Qırım hanlığı arihinin qısqa hikâyesi (1223-1783) I. Altın Ondanın Qırım ulusı (1223-1395) 50 II. Qırım hanlığının tiklenüvi (1395-1502) 54 III. Qırım Altın Ordanın qanuniy devamcısı olaraq (1502-1577) 59 IV. Osmanlı tesirinin küçlenme devri (1577-1641) – 66 V. ŞarqiyAvropada küçler musaviyligi içün küreş (1641-1699) 74 VI. Tışqıtelükegeqarşıturuv (1700-1768) 81 VII. Müstemleke kenişlemesi devri (1768-1783) 87 E. Çubarov. Qırım hanlığının devlet ve cemiyet qurumı 94 F.Ametka. Qırım hanlığında mahkeme işleri 104 R. Abqadırov Qırım hanlığının iqtisadiyatı’ 108 D./\sanova. “Qara yüzyıllıq” (1783-1883) 112 Filiz Tutku Aydın. Qırım Diasporasının Milliy areketleri 117 £ Çubarov, R. Abqadırov. İsmail Gasprinskiy ve qırımtatar halqının canlanuvı 126 E Çubarov. Birinci Qurultay 139 E. Çubarov. Vatandaş cenki ve Qırımdaki açlıq 145 E. Çubarov, R. Qurtiyev. Qırım MSSC 150 D.Asanova, E. Çubarov. Sürgünlik 157 D.Asanova, E. Çubarov. “Spetsposeleniye”lerde 162 D.Asanova, E. Çubarov. 1956-1969ss.qırımtatar milliy areketi 166 D.Asanova, E….
Özalp GÖKBİLGİN Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1973
Muzaffer ÜREKLİ . : Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1989
Osman KÖSE . Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2006 ISBN : 975-16-1865-7 Açıklama : Anahtar kelimeler : Kırım Hanlığı �çindekiler : I. BÖLÜM 1768 -1774 OSMANLI-RUS SAVAŞI A – SAVAŞIN SEBEPLER B – SAVAŞIN BAŞLAMASI VE CEPHELERDEKİ DURUM 1 – Harp İlanı ve İki Devletin Askeri ve Ekonomik Durumu a – Harp İlanı b – İki Devletin Askeri ve Ekonomik Durumu ba – Osmanlı Devleti bb – Rusya bc – Savaş İlanı Karşısında Avrupa 2 – Cephelerdeki Durum a – Kırım Giray’ın Rusya’ya Akın Düzenlemesi b – Ordunun Hareketi ve Hotin’in Ruslar Tarafından İşgali c – Eflak ve Buğdan’ın Ruslar Tarafından İşgali d – Kartal Muharebesi e – İsmail, Kili, Bender ve İbrail’in İşgali f – Rusların Akdeniz Harekatı fa – Balkanlara Yönelik Rus Faaliyetleri fb – Mora İsyanı fc – Çeşme Vakası fd – Limni Muhasarası g – Rusların İlk Sulh Teklifleri ve Avrupa Devletlerinin Tavassut Girişimleri h – Cephelerde Durum ve Babadağı Ordugâhının İşgal Edilmesi ı – Kırım Cephesi C – SAVAŞI SONA ERDİRME GİRİŞİMLERİ 1 – Rusların İkinci Defa Sulh Teklifleri a – Yergöğü Mütarekesi b – Bahr-ı Sefid Mütarekesi 2 – Fokşan Müzakereleri 3 – Bükreş Müzakereleri 4 – Rus Donanmasının Akdeniz’deki Faaliyetleri 5 – Küçük Kaynarca Andlaşmasına Doğru a – Rusların…
Abdullah SAYDAM Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1997 XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Devleti’ni en fazla uğraştıran olaylar arasında, kaybedilen topraklardan merkezi bölgelere doğru yapılan kitle göçleri önemli bir yer tutmaktadır. Bu maksatla 1856-1876 yılları arasındaki “Kırım ve Kafkas Göçleri” incelenirken, öncelikle “Göç” kavramının genel anlamı, göçlerin sebep ve sonuçları tesbit edilmeye çalışıldı. I. Bölümde Kırım ve Kafkasya’dan yapılan göçlere zemin hazırlayan siyasi gelişmeler ile bu bölgelerin coğrafi ve etnik özellikleri; II. Bölümde söz konusu tarihler arasında meydana gelen göç hareketlerinin sebepleri ve yapılışı; III. Bölümde de Osmanlı Devleti’nin göçmenlere nasıl davrandığı, yapılan yardımlar, iskan politikasının esasları, karşılaşılan güçlükler araştırıldı. Elde edilen neticeler ise Sonuç bölümünde değerlendirildi.