Türk tarihi ve kültürü açısından Türkiye’de bulunan Kırım dernek ve vakıflarının önemi

Hacı Murat ARABACI .

Danışman: PROF.DR. ABDÜLKADİR DONUK
Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı

İstanbul, 2006.

Doktora Tezi

Kırım Yarımadası, Karadeniz’e hakim bir noktada bulunması ve Asya’dan gelen ticaret yollarının bittiği yer olması nedeniyle ilkçağlardan itibaren birçok kavmin hakimiyetine girmiştir. Kırım, Türk Tarihi açısından en verimli dönemlerinden birini Kırım Hanlığı döneminde yaşamış ancak, 1783 yılından sonra Kırım Türkleri Rus hakimiyetine girmiştir. Bu tarihten itibaren Kırım Türkleri Anadolu’ya göç etmeye başlamışlar, bu göçler II. Dünya savaşı sonrasına kadar sürmüştür. 1944 yılında Kırım Türkleri Stalin tarafından Kırım’dan sürgün edilmişler ve uzun yıllar Kırım’a tekrar geri dönme mücadelesi vermişlerdir. SSCB’de yaşanan gelişmeler sonrasında, 1989 yılından itibaren de Kırım’a dönme hakkı kazanmışlardır.Anadolu’ya göç eden Kırım Türkleri burada çeşitli sivil toplum kuruluşları etrafında bir diaspora kimliği oluşturmuşlar ve siyasi, kültürel, folklorik vs. sahalarda `Kırım Türk Kültürü’nü yaşatmaya çalışmışlardır. XX. Yüzyılın başlarından itibaren Türkiye’de Kırım Türklerinin oluşturdukları sivil toplum örgütlerine rastlanmaktadır. Ancak, ciddi manada dernekleşme 1950’li yıllardan sonra meydana gelmiştir. İlk dönem kurulan dernekler daha çok tiyatro, halk oyunları vs. faaliyetler ile kültürel ve folklorik olarak `Kırım Türk Kültürü’nü yaşatma çabası içerisindedir. Ancak 1990’lı yıllardan itibaren SSCB’nin dağılması ile, Kırım’a geri dönüş imkanının ortaya çıkması, bir anda Türkiye’deki Kırım diasporasında bir canlanma meydana getirmiştir. Bunun sonucu olarak Türkiye’deki Kırım dernek ve vakıflarının sayısı artmış, yapılan faaliyetler de kültürel ve folklorik olmaktan çıkmıştır.Günümüzde Kırım diasporası, kurdukları dernek ve vakıflar kanalıyla özellikle Kırım’a geri dönmek isteyen sürgündeki Kırım Türklerine siyasi, kültürel, maddi ve moral yardımlarda bulunmakta ve bilhassa Türkiye Cumhuriyeti devletinin Ukrayna ve Rusya devletleri ile olan dış ilişkilerinde, Kırım Türkleri ve onların taleplerinin dikkate alınması için mücadele etmektedir.