Emine ALTUNAY ŞAM Ankara: Pegem Yayınları, 2011. ISBN : 9786053642015  Açıklama : 1. Baskı, Basım Tarihi: Kasım 2011 Ankara 120 sf. Ebat: 13×19.5 Rusların yayılmacı politikası sonucu, vatanlarından sürgün edilen Kafkas halklarının verdiği mücadele, insanlık tarihinin en dramatik ve hafızalardan silinemeyecek olaylarından birini teşkil eder. Sürgün edilenler, baskı ve zulüm karşısında direnişin de bir sonuç vermediğini anlayınca, Rusların Batı Sibirya’ya göç etme, ya da ülke dışına sürme politikalarından birine boyun eğmek zorunda kaldılar. Osmanlı topraklarına göç etmek onlar için en uygun seçenekti. Sürgün edilenlerin bu topraklara ulaşmaları ve yerleşmeleri, göçmenler için yeni bir başlangıca kapı aralamaktı belki, fakat bunu başarmak hiç de kolay olmayacaktı. Göç etmeye mecbur bırakılan halk, varını yoğunu terk edip bir canıyla yollara düşmüş, açlık, salgın hastalık ve sefalet içinde göç yollarında çektiği zorlukların dışında, ölümle de burun buruna gelmiş, önemli kayıplar vermiştir. Osmanlı Devleti, kabul etmekte sakınca görmediği göçmenleri, siyasî, ekonomik, askerî ve toplumsal temeli de güçlendirecek bir insan kaynağı olarak değerlendirmiştir. Tarih boyunca zulme uğramış, sindirme ve baskı politikalarıyla aynı akıbete maruz kalmış pek çok toplum vardır. Ancak mülteci durumundaki böyle kitlelere Osmanlı Devleti gibi kol-kanat olan bir başka devlete rastlamak hemen hemen mümkün olmamıştır. Devletin içinde bulunduğu siyasi, askeri, ekonomik sorunlara rağmen, tebaasıyla bütünleşerek gelen göçmenleri, yeni vatanları olacak topraklara…